Далучаемся да роднай мовы
Родная мова
Кожны чацвер заклікаем выхавацелей, дзетак і бацькоў размаўляць па-беларуску!
Скарбы мовы, скарбы пазнання, скарбы навакольнага свету расчыняюцца тым, хто шчыра любіць і глыбока вывучае родную мову, літаратуру, культуру.
Паважаныя бацькі, дапамажыце нам далучыць дзяцей да роднай, беларускай мовы! Давайце разам падумаем, як захапіць дзіця, каб яму захацелася вывучыць родную мову.
Хтось, магчыма, не вывучаў мову ў школе ці не карыстаецца ёю ў жыцці, пакуль ведае абмежаваную колькасць слоў, але ж хоча узбагаціць слоўнікавы запас і зацікавіць астатніх. Дзесь ці ж трэба пачынаць!
Напрыклад, пачніце з прывітання ці развітання па-беларуску. Да ўніверсальных вітанняў належаць: вітаю, прывітанне, здрастуйце, добрага здаровейка. Ці вітальныя выразы ў дачыненні да часу: добрай(-ае) раніцы, дабранак, добры дзень (дзянёк), добры вечар (вечарок), добрай ночы (ночкі). Формы развітання: да пабачэння, да сустрэчы, да скорага, шчасліва заставацца, заставайцеся здаровыя, бывайце здаровыя, шчаслівай дарогі або лёгкай дарогі.
Ветлівасць
Ветлівымі словамі дарослыя і дзеці карыстаюцца амаль штодня. Давайце праверым свае веды і пакажам прыклад ветлівых паводзін дзецям:
Дзякуем
Сардэчна дзякую! Я ўдзячны (удзячна) Вам! Дзякуй за дапамогу! Дзякуй за ўсё!
Просім прабачэння
Прабачце, калі ласка! Я прашу прабачэння! Вельмі шкадую, што нарабіў Вам клопату. Не сярдуйце, так атрымалася. Даруйце, мне вельмі непрыемна.
Радуемся
Вельмі добра! Цудоўна! Выдатна! Вось здорава! Якое шчасце! Вось гэта навіна! Мне вельмі прыемна! Я задаволены (задаволена)! Вы мяне ўзрадавалі! Мне гэта даспадобы! Гэта самая шчаслівая хвіліна ў маім жыцці! Я вельмі рады (рада)!
Жадаем
Жадаю шчасця! Каб Вы здаровы былі і радаваліся! Хай Вас Бог беражэ! Хай Вам шчасціць! Хай будуць здаровы Вашы родныя! Расці дужы (дужая) ды вялікі (вялікая)! Хай здзейсняцца ўсе спадзяванні! Бывайце здаровы, жывіце багата! Добрай дарогі! Хай усё будзе добра! Хай Вам лёс не здрадзіць!
Імёны
Для бацькоў імя сына ці дачкі — самае пяшчотнае і мілагучнае. Кожнае дзіця любіць, каб да яго звярталіся неяк асабліва. Камусьці падабаюцца памяншальныя ласкавыя формы імя, камусьці — толькі поўныя. Дзецям будзе цікава на некалькі хвілін акунуцца ў мінулае нашай краіны і даведацца, якія імёны існавалі раней.
Далучаемся да роднай мовы
Шануйце мову родную!
Багатую і мілагучную!
Родная мова
У марах, у песнях, у снах.
Мае ў ёй кожнае слова
Свой колер, і смак, і пах.
А. Грачанікаў
Зачем ребенку изучать белорусский язык?
Во-первых, изучение белорусского языка играет большую роль в приобщении детей к культурному наследию, духовным ценностям народа, населяющих Республику Беларусь, развитию речевой культуры и бережному, сознательному отношению к белорусскому языку. Знание родного языка помогает осознать ребенку свои корни, прививает ему прекрасные качества – уважение, терпимость по отношению к другим языкам, культурам.
Во-вторых, двуязычие положительно сказывается на развитии памяти, сообразительности, быстроты реакции, умении понимать, анализировать. Дети, овладевшие в дошкольном возрасте двумя языками, как правило хорошо учатся, лучше других усваивают абстрактные науки, литературу и иностранные языки.
Когда стоит начинать изучение белорусского языка?
Постепенное развитие элементарных свойств белорусской речи можно начинать с раннего возраста, когда в основном действует механизм подражания. Эту работу необходимо проводить и в дальнейшем, расширяя ее на протяжении всего дошкольного детства, так как дети в этом возрасте уже способны воспринимать достаточно большой объём новых знаний.
Многие родители хотят помочь своим детям в изучении белорусского языка, но не всегда знают как. Данные рекомендации – это способы помочь вашему ребенку постепенно изучать, ориентироваться в белорусском языке, отработать те или иные речевые умения.
Восемь шагов навстречу белорусскому языку
или как родители могут помочь своему ребенку в изучении языка
- Смотрим по-белорусски
Можно начать с самого простого, с «Калыханкі», утренних программ для малышей на «Беларусь-3». А так же переводных мультиков на белорусском, например: «Шрек»,«Свинка Пеппа»
Не стоит забывать и о сцене. Например, о таких постановках в Белорусском государственном театре юного зрителя: «Доктар Айбаліт», «Воўк і сямера казлят» «Тэдзі», «Мая маленькая чарадзейка», «Пінокіё», «Дзюймовачка», «Вяселы Роджар», «Кошчын Дом».
- Поем по-белорусски
Можно наряду с русскоязычными разучивать и белорусские песенки. Например, уже привычные нам «Jingle Bells» можно спеть и по-белорусски «Звон звініць», как и классическую «Маленькой елочке холодно зимой» в пер. В.Жуковича «Ў лесе яліначцы холадна зімой»; песни из любимых мультиков, например, песня из м/ф «Летучий голландец» – «Не шанцуе нам, прынцэсам, не шанцуе!».
- Рисуем по-белорусски
Можно использовать четверостишия и игры при рисовании. Например, «Кропка, кропка, побач – коска. Атрымаўся тварык просты. Ручкі, ножкі, агурочак - чалавек па свеце крочыць» Так же рисункам ребенка можно давать белорусские названия: «Ялінка», «Кветка», «Сонейка», «Вясёлка», «Мама, тата, я» и обсуждать нарисованное на белорусском языке.
- Играем по-белорусски
Пусть это будет семейная игра или язык мамы и дочки, или перевод слов в уже знакомых всем играх. Например, «Раз, два, тры, чатыры, пяць. Я іду цябе шукаць». Просыпаться по-русски «С добрым утром!», а засыпать по-белорусски «Дабранач!». Научиться чисто по-белорусски чистить зубы: «У мяне зубная шчотка, ею зубы чышчу чотка! Хто не чысціць зубы шчоткай, вырасце бяззубай цеткай!». Подобное можно найти в книге А. Хадановича “Нататкі таткі”
- Приглядываемся по-белорусски
Названия улиц, вывески магазинов, реклама на билбордах, торговые марки и даже надписи на майках мимо проходящих – белорусское слово можно встретить даже на заправке где угодно – главное, приглядеться.
- Читаем по-белорусски
По-белорусски можно познакомиться с Винни-Пухом и Пеппи – «Віня-пых і ўсе-ўсе-ўсе», «Піпі Доўгаяпанчоха», а так же мумми-троллями и хобитами, овечкой Аделей, Брык и Шусей. Читать истории, например, про йетти и корову Маму Му; «Снежны чалавек» Эвы Сусы в переводе А. Башаримовойи, цикл историй Юи Висландер в переводе Н.Кондрусевич.
- Запоминаем по-белорусски
Детский ум гибок и восприимчив. Запоминать можно и по-русски, и по-английски, и по-белорусски сразу в одном стишке. Например, как это сделала Е.Терешкова в книге «Англійская мова. Слова за словам. Вершы».
- Говорим по-белорусски
С ребенком можно обсуждать, к примеру, как прошел день в детском саду, насколько была интересной новая книга или мультфильм, куда ходили на выходных.
Так же можно заучивать с ребенком отдельные белорусские слова. Например, с помощью карточек, на которых с одной стороны пишется белорусское слово, а на другой стороне клеится рисунок. Хранить карточки лучше в конвертах, которые можно достать в транспорте, в очереди и играть с ребёнком всегда, когда образуется свободное время, которое будет полезно тратится.
Ещё один способ учить слова – это подписывать вещи в комнате ребёнка белорусскими словами, т.е. наклеивать стикеры. Находясь с ребенком в комнате, каждый раз можно обращать его внимание на стикеры и зачитывать ему слова или слушать самого ребенка, если он умеет читать.
Словарь для дошкольников
|
|
|
|
|
|
Печ– печь; устройство, служащее для отапливания «хаты» или приготовления пищи. «А вось і печ, ласкавая матуля, Што кожнага пяшчотаю атуліць». |
Ложак – вид мебели, предназначенный для отдыха и сна. |
Ходнік – плетёный или сшитый из разноцветных обрезков ткани коврик, постилаемый на пол. |
Дыван – ковер; плотное тканое изделие из пряжи, которое применяется для покрытия полов, стен. |
|
|
|
|
|
|
Крынка – керамическая ёмкость с высоким горлом и более объёмной нижней частью для хранения молока. |
Слоік – стеклянный, реже керамический сосуд. Использовался в домашнем хозяйстве для хранения продуктов домашнего консервирования. |
Гляк «Бунька» – сосуд шарообразной или яйцевидной формы с узким горлышком, часто с одной или двумя ручками. |
Гляк «Глёк» – низкий глиняный сосуд с выпуклыми боками и узким горлом для воды и постного масла (на Гомельщине). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Збан медны – высокий округлый сосуд для воды с ручкой. Кувшины из меди ее сплавов использовались чаще в городском быту в Беларуси в XVIII - начале XX в. |
Спарышы– гончарное изделие, состоящие из 2-х или 3-х горшков, скрепленных ручкой (к ним делались крышки). В посуде носили еду на поле в сенокос или жатву. |
Чыгунок – кухонный горшок малых размеров, с широким горлом и двумяручками; использовалсядля приготовления пищи. |
Міска – миска; традиционное гончарное или токарное изделие; обычно круглый глубокий сосуд для еды с приподнятыми краями. |
|
|
|
|
|
|
Лыжка – столовы прибор, которым наливают и едят жидкости, накладывают и едят полужидкую пищу |
Збанок– керамическая ёмкость округлой формы для хранения и транспортировки жидких масла, квасу, воды. |
Дзежка – деревянная кадушка для приготовления хлебного теста. |
Кошык – корзина, плетёная ёмкость для хранения и переноски чего либо. |
|
|
|
|
|
|
Посцілка – узористотканое изделие утилитарного, декоративного, а в прошлом и обрядового назначения; вид художественных тканей. |
Пояс – лента, обвязка, полоса ткани, которая завязывается, как правило, по талии или на бёдрах человека. |
Ручнік – продолговатое изделие из тканого полотна утилитарного, декоративного и традиционно-обрядового назначения. |
Абрус – скатерть; тканое, вязаное или плетеное самых разных видов и узоров изделие, которым застилают стол. |
|
|
|
|
|
|
Верацяно – небольшой деревянный предмет, (30 – 40см), цилиндрической формы, с заострёнными концами для изготовления пряжи. |
Чаўнок – устройство для пропускания нитей, которые накручивали на цевку, деревянную палочку с утолщениями на концах. |
Прас драўляны – приспособление для разглаживания ткани. Намотаное на качалку изделие валкавали валком, прямым деревянным брусом с трапециевидными зубцами. |
Награвальны прас – утюг, устройство для разглаживания складок на ткани. В старину на Беларуси для нагрева утюгов в них клали горячие угли. |
|
|
|
|
|
|
Пранік (Прое, прач,- местечковые названия) – плоский деревянный брусок с ручкой, которым пряли (били) холщёвое бельё, при стирке и отбеливании. |
Калаўрот – механическая самопрялка, приводимая в движение при помощи педали и колеса. |
Матавіла – устройство для сматывания и разматывания матки пряжи. Локальные названия "моташка", "вітуха". |
Прасніца – прялка для ручного прядения волокон льна, конопли, шерсть. |
Беларускія сайты па адукацыі, выхаванні і развіцці нашых дашкалят!
"Вясёлка" - часопiс для дзяцей i iх бацькоў
"Буся" - чытанка-маляванка для дашкольнікаў
Народныя казкі для дзетак ад ЮНІСЕФ
Казкi беларускiя
Вершы.ru - нацыянальны паэтычны партал, на якiм вы знойдзеце вершы для дзяцей на беларускай мове.
Тэатралізаваная дзейнаць як сродак развіцця маўленчых здольнасцей дашкольнікаў
Чалавек усё жыццё даводзіць да дасканаласці асабістую мову, авалодваючы багаццямі мовы, і любая ўзроставая мяжа ўносіць штосьці новае ў яго маўленчае станаўленне. Дзякуючы роднай мове дзіця ўваходзіць у наш свет, атрымлівае шырокія магчымасці зносін з іншымі людзьмі. Мова дапамагае зразумець адзін аднаго, фарміруе погляды і перакананні, а таксама аказвае вялікую паслугу ў спазнанні свету, у якім мы жывём.
Развіццё мовы з'яўляецца цэнтральнай задачай маўленчага выхавання дзяцей. Гэта абумоўлена, першым чынам. яе сацыяльнай значнасцю і роляй у фарміраванні асобы. Менавіта ў мове рэалізуецца асноўная, камунікатыўная, функцыя мовы і гаворкі. Складная гаворка — вышэйшая форма мовы разумовай дзейнасці, якая вызначае ўзровень маўленчага і разумовага развіцця дзіцяці. Адэкватнае ўспрыманне і прайграванне тэкставых навучальных матэрыялаў, уменне даваць разгорнутыя адказы на пытанні, самастойна выкладаць свае меркаванні – усе гэтыя і іншыя навучальныя дзеянні патрабуюць дастатковага ўзроўня развіцця звязнай (маналагічнай і дыялагічнай) мовы. Гэта тлумачыцца тым, што,уласна, мова лічыцца прыёмам фарміравання і фармуляванні ідэі, сродкам зносін і ўздзеянні на акружаючых.
Паводле вучэбнай праграмы дашкольнай адукацыі маўленчае развіццё з'яўляецца адным са скразных механізмаў развіцця дзіцяці. Паўнавартаснае авалоданне мовай у сярэднім дашкольным узросце з'яўляецца неабходнай умовай рашэння задач разумовага, эстэтычнага і маральнага выхавання дзяцей. Чым раней будзе пачата навучанне валоданню мовай, тым вальней дзіця будзе мець зносіны ў далейшым.
Развіццё мовы ажыццяўляецца ў розных відах дзейнасці дзяцей: азнаямленню з мастацкай літаратурай, з'явамі навакольнай рэчаіснасці, а таксама ў гульнявой і мастацкай дзейнасці, у паўсядзённым жыцці.
Дзейсным сродкам для развіцця мовы дзяцей з'яўляецца творчая тэатралізаваная дзейнасць. Тэатралізаваная дзейнасць – адзін з самых эфектыўных спосабаў уздзеяння на дзяцей, у якім найболей ярка і досыць выяўляецца прынцып навучання: вучыць гуляючы. Тэатралізаваныя гульні карыстаюцца ў дзяцей нязменнай любоўю. Кнігі, казкі, спектаклі з'яўляюцца для дзіцяці невычэрпнай крыніцай развіцця пачуццяў і фантазіі, а ў сваю чаргу развіццё пачуццяў і фантазіі далучае яго да духоўнага багацця, назапашанаму чалавецтвам. Тэатралізаваная дзейнасць развівае маўленчую сферу дашкольнікаў, дапамагае развіццю камунікатыўных здольнасцяў, засваенню новых патрабаванняў і кіраўніцтву карэкцыі рыс дзяцей.
Задачамі працы па тэатралізаванай дзейнасці з'яўляюцца:
— фарміраваць уменне дзяцей выкладаць свае думкі складна, паслядоўна;
— фарміраваць граматычны, лексічны лад мовы;
— развіваць навыкі актыўнай, гутарковай, вобразнай мовы;
— працягваць развіваць дыялагічную, маналагічную мову;
— працягваць удасканальваць мастацка-маўленчыя выканальніцкія навыкі дзяцей у розных відах тэатралізаванай дзейнасці;
— працягваць развіваць выразную, інтанацыйную старану мовы;
Для рашэння пастаўленых задач у групе неабходна ствараць прадметна-прасторавае асяроддзе, што забяспечвае сумесную тэатралізаваную дзейнасць дзяцей і педагога, а таксама самастойная творчасць кожнага дзіцяці.
Тэатралізаваная дзейнасць адна з самых эфектыўных спосабаў уздзеяння на дзяцей, у якім найболей досыць і ярка выяўляецца прынцып навучання: вучыць гуляючы. Тэатральныя гульні з'яўляюцца найважным фактарам, стымулюючым развіццё ў дзяцей складнай мовы. У тэатральнай гульні кожнае дзіця магло б выявіць свае эмоцыі, пачуцці, жаданні і погляды прычым не толькі на едзіне з сабой, але і публічна не саромеючыся прысутнасці слухачоў. Стымулюе актыўную мову за кошт пашырэння слоўнікавага запасу, удасканальвае артыкуляцыйны апарат. Дзіця засвойвае багацце роднай мовы, яго выразныя сродкі. Выкарыстоўваючы выразныя сродкі і інтанацыі, якія адпавядаюць характару герояў і іх учынкаў, імкнецца казаць выразна, каб яго ўсе зразумелі. У тэатралізаванай гульні фарміруецца дыялагічная, эмацыйна насычаная мова. Дзеці лепш засвойваюць утрыманне твора, логіку і паслядоўнасць падзей, іх развіццё і прычынную абумоўленасць. Тэатралізаваныя гульні спрыяюць засваенню элементаў маўленчых зносін(міміка, жэст, пастава, інтанацыя, мадуляцыя голасу). Заняткі ў дзіцячым тэатры ўзбагачаюць дзяцей новымі ўражаннямі, ведамі. развіваюць цікавасць да мастацкай літаратуры, актывізуюць слоўнік, гутарковую мову, спрыяюць маральна-эстэтычнаму выхаванню, дазваляе вырашаць шматлікія актуальныя праблемы педагогікі і псіхалогіі, злучаныя з мастацкім і маральным выхаваннем, развіццём камунікатыўных якасцяў асобы, развіццём уяўлення, фантазіі, ініцыятыўнасці. Мэтай працы па тэатралізаванай дзейнасці з'яўляецца: авалоданне дзецьмі паўнавартаснай мовай, без чаго немагчыма паспяховае навучанне ў школе, а гэта адна з найважных задач, якія стаяць перад дзіцем дашкольнага ўзросту. Чым больш развіта ў дзіцяці мова, тым шырэй яго магчымасці спазнання. Тэатралізаваныя гульні даюць магчымасць перайсці ад бязмоўных эцюдаў да эцюдаў са словамі, дыялогу, маналогу, імправізаваць з элементамі пераапранання на зададзеную тэму, што бударажыць фантазію, развівае ўяўленне, дзеці вучацца выяўляць сябе ў руху, свабодна трымацца не саромеючыся. Для дзяцей дашкольнага ўзросту важныя ўсе кампаненты тэатра і музыкі, і гарнітуры, і дэкарацыі, а галоўнае слова. Частыя рэпетыцыі даюць дзецям магчымасць мець зносіны, зразумець пачуццё партнёрства, узаемадапамогі, здымае скаванасць, паскарае працэс авалодання навыкамі публічных выступаў.
Тэатралізаваныя гульні выступаюць эфектыўным сродкам сацыяльна – эмацыйнага, маўленчага і мастацка – эстэтычнага развіцця дашкольніка, усебакова ўзбагачаюць яго досвед, актывізуе цікавасць да мастацтва, спрыяюць расчыненню і развіццю творчых здольнасцяў. Выкарыстанне тэатральных прыёмаў на занятках па развіццю мовы разглядаецца як метад рознабаковага развіцця дашкольніка. Эфектыўнасць гэтага метаду падкрэсліваецца шляхам супастаўлення ўзроставых псіхалагічных асаблівасцяў успрымання мовы і маўленчай творчасці дзяцей. Галоўны прынцып арганізацыі працы па дадзеным кірунку-інтэгрыраванасць у адпаведнасці з якім тэатралізаваная дзейнасць уключаецца ў цэласны педагагічны працэс.
Такім чынам, тэатралізаваная дзейнасць адзін з самых эфектыўных спосабаў уздзеяння на дзіця, у якім найболей ярка выяўляецца прынцып навучання: актывізацыі і ўдасканаленні слоўнікавага запасу, граматычнага ладу мовы, гукавымаўленню, навыкаў складнай мовы, тэмпу, выразнасці мовы. А ўдзел дзяцей у тэатралізаваных гульнях дастаўляе ім радасць, выклікае актыўную цікавасць, захапляе, стварае псіхалагічны камфорт прыбыцця дзяцей у дашкольнай установе.
Метадычныя прыёмы і формы работы па азнаямленню дашкольнікаў з творамі мастацкай літаратуры
Задачы азнаямлення дзяцей з беларускай мастацкай літаратурай
У празаічных i паэтычных творах беларускай мастацкай літаратуры адкрываецца i тлумачыцца дзіцяці жыццё грамадства i прыроды, свет чалавечых пачуццяў i ўзаемаадносін, развіваюцца ўяўленні, узбагачаюцца эмоцыі, даюцца цудоўныя вобразы. Гэтыя вобразы па свайму ўздзеянню розныя: праз апавяданні дзеці пазнаюць лаканічнасць i дакладнасць слова; у творах малога фальклорнага жанру i вершах улоуліваюць музыкальнасць, напеўнасць, рытмічнасць; літаратурныя i народныя казкі раскрываюць перад імі яе трапнасць i выразнасць, багатства роднай мовы жывымі вобразнымі характарыстыкамі, параўнаннямі.
Перад педагогамі дашкольных устаноў вучэбная праграма ставіць задачы:
па-першае, вызначаць тыя творы мастацкай літаратуры, якія дзецям патрэбна прачытаць, расказаць, вывучыць на памяць; выхоўваць у дзяцей любоў да мастацкага слова, павагу да кнігі;
па-другое, кожны мастацкі твор трэба давесці да дзяцей як твор мастацтва, раскрыць яго задуму, зацікавіць слухачоў эмацыянальнымі адносінамі літаратурных персанажаў, ixіпачуццямі i ўчынкамі.
Уменне ўспрымаць літаратурны твор, усведамляць разам са зместам элементы мастацкай выразнасці само па сабе да дзіцяці не прыходзіць: яго трэба развіваць i выхоўваць з самага ранняга ўзросту. 3 гэтай нагоды выхавацелю, перад тым як знаёміць дзяцей з твopaмi, неабходна зразумець iўспрыняць ix, сумець прааналізаваць змест, вызначыць мастацкую форму, а таксама авалодаць, тэхнікай чытання i расказвання, ведаць біяграфічныя звесткі аб аўтары мастацкага твора.
Метады i прыёмы азнаямлення дзяцей з мастацкай літаратурай
Знаёмства з твopaмi мастацкай літаратуры (чытанне, расказванне, завучванне, пераказ, драматызацыя) ажыццяўляецца на занятках, а часцей за ўсё ў штодзённым жыцці.
Як вядома, слуханне i разумение — гэта першая ступень авалодвання мовай. Таму, калі дзеці слухаюць выхавальніка, яны вучацца разумець пачутае, успрымаць беларускую мову. Пажадана, каб педагог не толью чытаў тэксты, але i расказваўi, каб лагічна даносіў думку, каб мова яго была прыгожая iмастацкі выразная. Выхавацель перад чытаннем твора расказвае аб рэальных падзеях, фактах, якія знайшлі адлюстраванне ў гэтым мастацкім творы. Такім чынам, аутарскі тэкст набывае для дзяцей большую значнасць i важнасць. Потым выхавацель гутарыць аб прачытаным з мэтай высвятлення, што цікавага дзеці пазналіў гэтым творы.
Каб навучыць дзяцей слухаць мастацкі твор, дапамагчы iмзасвоіць яго змест iэмацыянальны настрой, выхавацель, акрамя выразнага чытання, выкарыстоўвае дадатковыя метадычныя прыёмы, якія развіваюць навыкіi уменні слухання, запамінання i разумення. Гэта могуць быць:
- паўторнае чытанне тэкста;
- паўторнае чытанне асобных яго частак;
- тлумачэнне значэнняў незразумелых слоў.
Чытанне мастацкага твора можа суправаджацца:
1) гулънёвымі дзеяннямі дзяцей;
2) прадметнай нагляднасцю (разгляд цацак, прадметаў, ілюстрацый у кнігах, падбор i разгляд карцін, якія па зместу супадаюць з мастацкім творам, напрыклад апісанне прыроды i г. д.).
3) чытаннем у спалучэнні з музыкай;
4) славеснай дапамогай (пастаноўка пасля чытання пошукавых пытанняў (чым спадабаўся герой?); параўнанне з падобным ці процілеглым выпадкам з жыцця дзяцей альбо з другога мастацкага твора; падказванне слоў-эпітэтаў, называнне абагульняючай істотнай рысы вобраза (рашучы, добры, мужны) пры адказах дзяцеи);
5) спалучэннем чытання з тэатральным паказам, інсцэніраваннем (драматызацыя урыўкаў твораў, імітацыя дзеянняў пры расказванні верша, апавядання, казкі).
Чым меншы ўзрост дзіцяці, тым больш яму патрэбны гульнёвыя дзеянні, прадметная нагляднасць, якія б суправаджалі чытанне. Старэйшыя ж дашкольнікі могуць засвойваць прачытанае пры дапамозе славеснай падтрымкі.
Дзецям абавязкова патрэбна некалькі разоў чытаць адзінi той жа твор. Яны любяць слухаць ужо знаёмыя апавяданні, казкі, вершы. Паўторнае эмацыянальнае перажыванне праслуханага мастацкага твора вядзе да лепшага засваення яго зместу, дае магчымасць дзецям глыбей асэнсаваць падзеі, учынкі герояў.
Замацаванню прачытанага садзейнічае гутарка аб праслуханых творах (казках, апавяданнях, вершах iг.д.). Гутаркі пасля азнаямлення з творамі дапамагаюць вызначыць жанр, асноўны змест, сродкі мастацкай выразнасці. Гутарка дапамагае вучыць дзяцей аналізаваць змест прачытанага твора. Для таго каб прааналізаваць літаратурны твор, неабходна перш за ўсё адыйсці ад дробязнага апытальнага аналізу, бо ён перашкаджае ўспрыманню вобраза iўсяго твора ўвогуле. Патрэбна выкарыстоўваць разнастайныя пытанні, якія б садзейнічалі аналітычнай i эмацыянальнай дзейнасці дзяцей:
> Якія пачуцці выклікаў у вас твор?
> Што вас больш за ўсё ў творы ўсхвалявала, абрадавала, засмуціла? Чаму?
> Што вы можаце сказаць пра героя? Ці падабаецца вам яго ўчынак? Чаму?
> Хацеў бы ты дапамагчы герою? Што б зpaбiў, як дапамог?
> Што б ты пaраіў герою?
> Што б ты зpaбiў, калі б апынуўся на яго месцы? Такая пастаноўка пытанняў дае дзіцяці магчымасць выказаць свае пачуцці i думкі, гэта значыць падтрымаць ініцыятыву дзяцей, icцi ад дзяцей.
Пры знаёмстве з мастацкай літаратурай можна выкарыстоўваць i іншыя прыёмы, напрыклад:
♦ разглядванне ілюстрацый з мэтай накаплення у дашкольнікаў уяуленняў аб тым, як малюнкі мастакоў дапамагаюць зразумець твор;
♦ славесныя замалёукі. Дзеці расказваюць аб тым, як яны прадстаўляюць герояў твора, як яны выглядаюць, у чым апрануты, дзе знаходзяцца i г. д.
Потым можна прапанаваць дзецям зрабіць малюнкі да зместа мастацкага твора альбо асобнага эпізода, сабраць усе малюнкі да мастацкага твора i скласці "кніжку-малышку". Да кожнага эпізода дзеці прыдумваюць сказ, што у выніку з'яуляецца планам для дзіцячага пераказу твора. Дзеці майструюць вокладку, пераплёт, i атрымліваецца прадукт калектыўнай працы дзяцей — кніжка.
Акрамя прыёмаў, яюя садзейнічаюць слуханню, запамінанню i разуменню мастацкіх твораў, выхавацель можа выкарыстоўваць пры знаёмстве дзяцей з мастацкай літаратурай такія прыёмы, якія садзейнічаюць развіццю выразнага маўлення дзіцяці. Педагагічнае майстэрства выхавацеля павінна быць накіравана на тое, каб дзіця атрымала эстэтычную асалоду ў час слухання мастацкага твору, заўважыла яе маўленчую, яскравую, трапную, мілагучную мову. Каб замацаваць заўважаныя ў творы прыгожыя словы ў слоуніку дзяцей, можна выкарыстаць прыём падбору мастацкіх азначэнняў да той цііншай рэчы, з'явы, вобраза. Выхавацель павінен звярнуць увагу дзіцяціi на эпітэты, параўнанні, якія ёсць у творы.
Станоўча спрыяе развіццю вобразнага маўлення дзіцяці мастацкі пераказ твора, казкі.Taкi прыём, як расказванне ад імя аднаго з герояў казкіці апавядання, дапаможа дзіцяці перадаць яго асаблівасці.
Мастацкія творы беларускіх пісьменнікаўi паэтаў знаёмяць дзяцей з прыгожымі параўнаннямі, трапнымі выразамі прыказкамі, прымаўкамі, якія паэтызуюць мову дашкольнікаў, робяць больш вобразнай.
Вялікую ролю ў развіцці вобразнага маўлення дзяцей выконвае гульня-драматызацыя. Дзеціў час гульні-драматызацыі не толькі авалодваюць зместам мастацкага твора, але i вучацца перадаваць аўтарскі тэкст, выконваць ролі.
Разгортванне сюжэтна-ролевай гульні на падставе літаратурнага твора, выкарыстанне гульнёвых сітуацый - гэта таксама цікавыя прыёмы ў рабоце з дзецьмі.
Эфектыўнасць выкарыстаных разнастайных прыёмаў у рабоце з дашкольшкамі будзе залежыць у асноўным ад майстэрства выхавацеля i яго зацікаўленасці, ад мэты, якую ён паставіў перад сабой i дзецьмі.
Формы работы па азнаямленню дзяцей з мастацкай літаратурай
Важным момантам пры знаёмстве з мастацкімі творамі з'яўляецца расказ выхавацеля аб пісьменніках i паэтах. Ужо з чатырохгадовага ўзросту дзяцей неабходна знаёмщь з прозвішчаміаўтараў кніг. Творчыя біяграфіі паэтаўiпісьменнікаў дашкольнікізасвоіць не могуць, але ж асобныя эпізоды з ix жыцця, расказаныя дарослымі дзецям, у ix памяці ўсё ж такі надоўуга захоўваюцца. Пачынаючы з сярэдняй групы (пяты год жыцця дзяцей), праводзяцца кароткія, але змястоўныя гутаркі аб кнігах, пісьменніках, паэтах. Аднак спецыяльныя заняткі па азнаямленню дзяцей з жыццём i творчасцю пісьменнікаў i паэтаў i ix кнігам iправодзяцца ў старшай групе.
Выхавацель з дапамогай пытанняў высвятляе, як называюць тых людзей, якія пішуць апавяданні, вершы; якіх паэтаўiпісьменнікаў ведаюць дзеці, якія кнігі ім вядомы, хто ведае, аб чым у ix расказваецца. Можна разгледзець з дзецьмі кнігі. Можна прапанаваць успомніць твор па памяці.
Літаратурнаму развіццю дзяцей садзейнічаюць літаратурныя ранішнікі, вечарыны, прысвечаныя творчасціпісьменніка ці паэта, вечары казак, загадак, літаратурныя віктарыны па творах аднаго цінекалькіхх знаёмых пісьменнікаў. У такіх мерапрыемствах пажаданы i актыўны ўдзел бацькоў. Гэтыя формы работы з дзецьмінакіраваны на фарміраванне станоўчых эмацыянальных адносін да мастацкіх твораўi беражлівых адносін да кнігi.
Для мэтанакіраванай працы па азнаямленню дашкольнікаў з беларускай мастацкай літаратурай патрэбна стварыць неабходныя ўмовы, якія б спрыялі выхаванню ў дзяцей цікавасці да малых фальклорных форм, мастацкіх твораў бсларускіх пісьменнікаў i паэтаў. У кожнай узроставай групе выхавацель абсталюе інфармацыйныя цэнтры — кутокі кніг. Бібліятэчкі кніжных куточкаў у групавых пакоях час ад часу аднаўляюцца партрэтаміпісьменнікаўiixкнігамі.
Акрамя працы выхавацеля, вялікая роля ў азнаямленні дзяцей з творамі беларускіх пісьменнікаў i паэтаў належыць бацькам выхаванцаў дзщячага сада, бо асновай усёй педагогікі з'яўляецца цесная сувязь бацькоў i дзяцей. Ад таго, якія адносіны будуць у бацькоўда роднай мовы, беларускай культуры, будуць залежаць адносіны дзяцей да спадчыны.
Меню раздела
